Osoby zdrowe i sprawne fizycznie są w stanie, w przypadku zagrożenia upadkiem, samodzielnie wykonać odpowiedni ruch asekurujący, powstrzymujący przed upadkiem lub zmniejszający negatywne skutki upadku - złamania, zwichnięcia, stłuczenia. Ten kompensujący mechanizm ulega osłabieniu lub wręcz zanika w przypadku niepełnosprawności oraz w wieku starczym. Dla ludzi w podeszłym wieku, którzy z trudem kontrolują swoje ruchy i u których zawodzi zmysł równowagi, upadki stają się zagrożeniem codziennym. Osoby te upadają zwykle niefortunnie ze wszystkimi możliwymi następstwami, pogarszając tym samym stan swojej sprawności i jakość życia. Istotnym problemem opiekuńczym staje się stałe eliminowanie ryzyka upadków i ograniczanie negatywnych dla zdrowia ich następstw.

Do większości upadków dochodzi podczas wykonywania prostych czynności np:

• wstawanie,
• siadanie,
• pochylanie się,
• czy chodzenie.

Przyczyny upadków to głównie zaburzenia i ograniczenia ruchu wynikające z niesprawności narządu ruchu; stan chorobowy pacjenta; zaburzenia w funkcjonowaniu organów zmysłu: wzroku i słuchu; wiek; działania uboczne leków (np. nasennych, uspakajających); niepewność i brak samodzielności (np. w zaburzeniach orientacji, splataniu myślenia, przy nieznajomości nowego miejsca pobytu), ale również zagrożenia zewnętrzne, czyli ze strony otoczenia: brak lub nieodpowiednie oświetlenie, nieodpowiednie obuwie, śliskie powierzchnie podłóg, stojące na drodze przedmioty i drobne umeblowanie, stopnie oraz progi pomiędzy pomieszczeniami, brzegi dywanów, brak uchwytów i poręczy w miejscach gdzie są one niezbędne (łazienki, schody, długie korytarze), a także niespokojna muzyka lub oślepiające efekty świetlne.

1. Podaj lekarzowi informację na temat dotychczasowych upadków i dokładnie opisz towarzyszące im okoliczności.
2. Koniecznie powiadom lekarza o wszelkich przyjmowanych regularnie lekach, łącznie z preparatami ziołowymi, a także o zażywanych doraźnie, dostępnych bez recepty.
3. Odpowiedz na pytania dotyczące zakresu poruszania się, wstawania, kłopotów z utrzymaniem równowagi.
4. Przećwicz w obecności pielęgniarki korzystanie z przycisku "przywoływacza" i korzystaj z niego w sytuacji wystąpienia zawrotów głowy, zaburzeń równowagi.
5. Dowiedź się gdzie jest włącznik światła, abyś w nocy mógł z niego swobodnie skorzystać.
6. Proś o pomoc zawsze - gdy jej potrzebujesz.

1. Noś stabilne obuwie na płaskim obcasie z podeszwą antypoślizgową, stabilizującą staw skokowy.
2. Korzystaj z uchwytów ściennych, taboretów lub pomocy osób trzecich w trakcie kąpieli pod prysznicem.
3. Przestrzegaj zaleceń personelu medycznego dot. zakazu samodzielnego chodzenia, zbyt energicznego schylania się, podnoszenia lub wstawania z łóżka.
4. Trzymaj rzeczy, z których korzystasz blisko siebie.
5. Nie wychylaj się po przedmioty, które znajdują się na podłodze poza zasięgiem twoich możliwości.
6. Po dłuższym leżeniu w łóżku, wstawaj stopniowo - najpierw usiądź nie spuszczając nóg, następnie powoli opuść nogi, i jeśli nic się nie dzieje wstań.
7. Zachowaj szczególną ostrożność w trakcie czynności porządkowych na oddziałach. Unikaj śliskich i mokrych powierzchni - zwracaj uwagę na znaki ostrzegawcze wskazujące mokrą podłogę.
8. Zachowaj ostrożność podczas chodzenia w okolicy drzwi otwierających się na zewnątrz.
9. Korzystaj z laski, balkonika, wszelkich uchwytów, pomocy personelu w przypadku trudności z poruszaniem się, przy zaburzeniach równowagi.

Rozważ dokonanie niezbędnych prac adaptacyjnych i zabezpieczeń (CEL: STWORZENIE BEZPIECZNEGO OTOCZENIA):

1. Zadbaj o właściwe wyposażenie mieszkania (ustawienie pod ścianami stałych, pewnie stojących mebli, by osoby poruszające się z trudnością mogły się o nie wesprzeć).
2. Unikaj stromych schodów, ruchomych dywanów i chodników, śliskich nawierzchni (wzmożenie bezpieczeństwa głównie podczas higienicznych czynności).
3. Zadbaj, aby krzesła i fotele były solidne i stabilne, wyposażone w oparcia, a poręcze zamocowane równolegle do siedziska. Siadając sprawdź czy swobodnie opierasz obie stopy o podłoże.
4. Dobrze oświetl schody, a na krawędziach stopni przymocuj taśmę antypoślizgową.
5. Zainstaluj obok wanny lub w kabinie prysznicowej drążki o chropowatej powierzchni, a dno wanny lub brodzika zabezpiecz wkładając maty antypoślizgowe.
6. Myj się na specjalnych krzesłach lub ławeczkach - jeśli nie potrafisz stać długo pod prysznicem ani samodzielnie wyjść z wanny.
7. Zamontuj dodatkowe uchwyty w łazience i toalecie.
8. Zamontuj właściwe oświetlenie.
9. Miej telefon w łatwo dostępnym miejscu.
10. Rozmieść przedmioty codziennego użytku w taki sposób, aby przy ich wyjmowaniu nie było konieczne wchodzenie na stołki lub nadmierne schylanie się.
11. Zamontuj włączniki światła w sposób umożliwiający natychmiastowy dostęp po wejściu do pomieszczenia.
12. Rozważ zastosowanie barierek zabezpieczających przed wypadnięciem z łóżka.
13. Zwróć uwagę na dobór wygodnego, lekkiego i antypoślizgowego obuwia stabilizującego staw skokowy.
14. Wykorzystuj pomoce techniczne zmniejszające ryzyko upadków, takie jak: laski, trójnogi, podpórki dwukołowe lub czteropunktowe, potocznie zwane balkonikami do kompensowania niedoborów siły mięśniowej, poprawy koordynacji ruchów lub zwiększenia wytrzymałości.
15. Pamiętaj o konieczności wolnego przyjmowania pozycji pionowej po leżeniu lub dłuższym siedzeniu oraz o wykonaniu przed wstaniem ruchów zginania i prostowania stóp w dwóch kierunkach - podeszwowym i grzbietowym, w celu zmniejszenia ryzyka upadku wynikającego z nagłego spadku ciśnienia krwi po zmianie pozycji.
16. Poproś o pomoc opiekuna w pokonywaniu barier architektonicznych, np. progi, krawężniki.
17. Systematyczna diagnostyka i leczenie zaburzeń wzroku i słuchu - stosuj w razie potrzeby aparat słuchowy, okulary.
18. Kontrola stosowanych lekarstw - pytaj farmaceutę o skutki uboczne, ponieważ niektóre leki powodują senność lub zawroty głowy, co sprzyja upadkom.
19. Wyeliminuj czynniki stresujące (hałas, miganie obrazu TV).

Choć wymienione powyżej działania profilaktyczne są coraz szerzej propagowane, nadal zbyt mało doceniane są odpowiednio dobrane ĆWICZENIA FIZYCZNE, które wykazują największą skuteczność w zmniejszaniu ryzyka upadków. Osoby mające prawidłową postawę ciała, lepszą równowagę i większą siłę mięśniową są znacznie mniej narażone na upadki. Ćwiczenia fizyczne związane są ze zwiększaniem gęstości mineralnej kości u osób młodych, a także zapobiegają narastaniu osteoporozy u osób dorosłych. Przy braku wysiłku fizycznego zanikają nie tylko mięśnie, ale również tkanka kostna. Ćwiczenia fizyczne przynoszą również inne korzyści zdrowotne: zmniejszają lęk przed upadkiem, korzystnie działają na układ krążenia, sen, objawy depresji. Nie tylko u osób starszych, które ćwiczą fizycznie stwierdza się mniejsze ryzyko upadków, ale również u tych, które mają większy zakres codziennych obowiązków i częściej wychodzą z domu.